برهم صالح و عبدالمهدی؛ دستاوردهای جدید ایران در بغداد

گروه‌های سیاسی عراق سرانجام پس از ماه‌ها بحث‌وجدل سه مقام بلندپایه عراق را انتخاب کردند. فرآیند انتخاب این شخصیت‌ها، گسترش نفوذ ایران در عراق را نشان داد.

چند هفته پس از انتخاب محمد الحلبوسی به ریاست پارلمان، نمایندگان قوه مقننه عراق سرانجام رئیس‌جمهور کشورشان را هم انتخاب کردند.

نحوه انتخاب رئیس‌جمهور به گونه‌ای است که نخست‌وزیر هم با او انتخاب می‌شود.

طبق یک قانون نانوشته، رئیس‌جمهور کُرد، نخست‌وزیر شیعه و رئیس پارلمان سنی است. این تقسیم بندی قومی-مذهبی، انتخاب مقامات بلندپایه کشور را به امر دشواری تبدیل کرده که در آن انجام مذاکرات گسترده و احیانا امتیازدهی به گروه‌های سیاسی مختلف ضروری است.

برهم صالح؛ مردی که علیرغم فشار‌های آمریکا رئیس‌جمهور شد
طبق معمول، فرآیند انتخاب رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر عراق این بار هم با تلاش پشت‌پرده کشور‌های منطقه‌ای و بین المللی برای تقویت نفوذشان همراه شد. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که آمریکایی‌ها از فؤاد حسین، رقیب صالح و کاندیدای حزب دمکراتیک کردستان، حمایت می‌کردند. اما تلاش‌های ایران برای ایجاد اجماع میان گروه‌های کردی بر سر یک کاندیدای واحد برای ریاست جمهوری، تلاش آمریکایی‌ها را نقش بر آب کرد.

دو حزب اصلی کردستان عراق، یعنی حزب دمکراتیک کردستان به رهبری خانواده بارزانی و حزب اتحاد میهنی کردستان به رهبری خانواده طالبانی، گفتگو‌های فراوانی برای توافق بر سر یک شخص انجام دادند، اما باز هم نتوانستند به یک اجماع برسند. شاید به همین دلیل است که ایران دیروز سه جلسه میان هیئت‌های دو حزب اصلی کردستان – به ریاست نیجروان بارزانی و قوباد طالبانی- ترتیب داد. دو طرف در این جلسه، از طریق مذاکره و امتیازدهی به راه حل نزدیک شدند، اما مداخله آمریکا در لحظات پایانی، باز هم همه چیز را به هم ریخت.

این مداخله باعث شد دو حزب اصلی هر کدام بر کاندیدای خود اصرار کنند. گفتنی است که حزب دمکرات، فؤاد حسین و حزب اتحاد میهنی برهم صالح را برای ریاست جمهوری معرفی کرده بودند.

روزنامه الاخبار لبنان، نزدیک به حزب الله، از قول منابع سیاسی بلندپایه اعلام کرد مایک پومپئو، وزیر خارجه و، برت مک گورک، نماینده آمریکا در عراق، به صالح صالح فشار آوردند تا از نامزدی برای ریاست جمهوری منصرف شود. اما این درخواست آمریکایی، به مذاق نمایندگان حزب اتحادیه میهنی خوش نیامد. زیرا حزب اتحادیه میهنی، منصب ریاست جمهوری عراق را حق طبیعی خود می‌داند. شاید بتوان گفت که در میان دو حزب اصلی کردی نوعی تفاهم نانوشته وجود دارد که بر مبنای آن، خانواده بارزانی بر اقلیم کردستان ریاست می‌کند و خانواده طالبانی، حق تعیین رئیس‌جمهور عراق را دارد.

به گفته الاخبار، فشار آمریکا بر صالح برای کنارگیری او، نتیجه عکس داد و همه گروه‌ها را به حمایت از صالح ترغیب کرد. صالح سرانجام علیرغم خواست آمریکایی‌ها رئیس‌جمهور شد و عادل عبدالمهدی را مسئول تشکیل دولت جدید کرد.

عادل عبدالمهدی و پایان ۱۳ سال قدرت حزب دعوت اسلامی
توافق بر سر انتخاب رئیس‌جمهور، به طور غیر رسمی متضمن نوعی تفاهم بر سر تعیین نخست‌وزیر هم هست. چرا که طبق قانون اساسی عراق، پارلمان رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند و رئیس‌جمهور هم یک نخست‌وزیر معرفی می‌کند. اما این قانون عملا در سیاست‌ورزی قومی-مذهبی عراق صرفا یک وجه ماجرا است. در پشت‌پرده‌ها، رئیس‌جمهور با موافقت کسانی که او را به این منصب رسانده‌اند، یک نخست‌وزیر معرفی می‌کند.

آمریکایی‌ها در ماه‌های اخیر، به طور علنی از نخست‌وزیری مجدد حیدر عبادی حمایت کرده‌اند. اما عملکرد عبادی به گونه‌ای بود که همه گروه‌ها از او فاصله گرفتند. سرانجام آخرین ضربه به عبادی از سوی مرجع برجسته شیعی، یعنی آیت الله علی سیستانی، آمد.

اندکی پس از انتخاب صالح به ریاست‌جمهوری، او عادل عبدالمهدی، سیاست‌مدار و روزنامه‌نگار عراقی را به تشکیل دولت مکلف کرد. انتخاب عبدالمهدی را می‌توان برای همه گروه‌ها پیروزی دانست. او هم با کرد‌ها رابطه خوبی دارد و هم با ایران. عبدالمهدی از دهه ۱۹۹۰ به درخواست گروه “شورای عالی” اسلامی با کرد‌ها در تماس بود و در دوره ریاست او بر وزرات نفت، امتیازات نفتی اقلیم کردستان را حفظ کرد.

این نخستین بار نیست که عبدالمهدی به عنوان گزینه نخست‌وزیری ظاهر می‌شود. نام او در سال ۲۰۰۵ هم مطرح بود، اما آمریکایی‌ها به بهانه روابط او با ایران، مانع رسیدن او به نخست‌وزیری شدند. به گفته الاخبار، او هنوز هم این کار آمریکایی‌ها را از یاد نبرده است.

کشاکش قدرت‌های خارجی در عراق و موقعیت این کشور در منطقه ملتهب خاورمیانه، انتخاب یک نخست‌وزیر دارای وابستگی کامل به یکی از قدرت‌ها را به امری غیرممکن تبدیل کرده است. اگر چه عبدالمهدی به طور مکرر به ایران سفر می‌کند، اما ظاهرا انتخاب او را نمی‌توان شکستی برای طرف‌های رقیب ایران دانست. تاکنون تنها نشانه‌ای که می‌توان بر مبنای آن انتخاب عبدالمهدی را به نفع آمریکا ندانست، این است که آمریکایی‌ها نتوانستند شخصیت مورد علاقه‌شان، یعنی حیدر عبادی، را در مقام نخست‌وزیری ابقا کنند.

به هر حال، عراق با انتخاب نخست‌وزیر جدید وارد مرحله جدیدی شد، که در آن، نخست‌وزیر باید بین منافع احیانا متضاد کشور‌های گوناگون توازن برقرار کنند. سیاستمداران عراقی هم این مسئله را درک کردند؛ به طوری که پس از تعیین عبدالمهدی، اکثر گروه‌ها، از جمله حیدر عبادی، به او تبریک گفتند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *