چگونگی تشکیل سنگ کلیه

مهمترین علت تشکیل سنگ کلیه چیست؟
تعریق زیاد با فعالیت فیزیکی در آب و هوای گرم و ننوشیدن مایعات کافی باعث تغلیظ ادرار و رسوب کریستال های موجود در ادرار و تشکیل سنگ می شود.
متخصص جراحی کلیه و مجاری ادرار و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی فسا ضمن بیان این مطلب گفت: به صورت طبیعی محصولات زاید فرایندهای شیمیایی بدن از طریق ادرار دفع می شوند.
دکتر سید محسن حسامی با بیان اینکه فرایندهای زاید در ادرار مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و فسفات در مواردی داخل کلیه رسوب کرده و تبدیل به سنگ می شوند، اظهارداشت: مکانیزم تشکیل سنگ مانند تشکیل مواد است (با اضافه کردن شکر داخل آب وقتی که کریستالهای (بلور) شکر به حد فوق اشباع برسند رسوب داده و نبات تشکیل می شود).
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی فسا اظهار داشت: تعریق زیاد با فعالیت فیزیکی درآّب و هوای گرم و ننوشیدن مایعات کافی باعث تغلیظ ادرار و رسوب کریستال های موجود در ادرار و تشکیل سنگ می شود.
به گفته وی کمبود ترکیبات شیمیایی داخل ادرار مانند سیترات و منیزیم که به صورت طبیعی از به هم چسبیدن کریستالها جلوگیری می کنند باعث تشکیل سنگ می شود.
دکتر حسامی با اشاره به اینکه فرایند تشکیل سنگ چند سال طول می کشد اظهار داشت: سنگهای کلیه در اکثر موارد کوچک بوده و با جداشدن از کلیه وارد حالب (میزنای ) می شود. دراین حالت است که بیمار با سابقه ی دفع سنگ و یا بدون سابقه ی قبلی دچار درد ناگهانی پهلو همراه با تهوع و نفخ شکم می شود.وی بیان کرد: سنگهای ریز کمتر از پنج میلی متر در اکثر موارد (با تجویز دارو و دستورات داده شده توسط متخصص کلیه و مجاری ادرار ) دفع می شود سنگهای بزرگتر از هفت میلی متر عمدتا داخل کلیه و میزنای باقی مانده و باعث صدمه به بافت کلیه (ودر صورت عدم تشخیص به موقع و یا عدم پی گیری بیمار ) و یا از کار افتادن کلیه می شود.
وی در خصوص عامل ایجاد کننده سنگهای کلیه گفت: در صورت وجود غلظت های بالا از موادغیر قابل حل در ادرار و ننوشیدن مایعات کافی و تغلیظ ادرار خطر تشکیل سنگ افزایش می یابد.
بیماری های کلیوی، دفع زیاد اگزالات موجود در (آجیل، مرکبات، گوجه فرنگی و توت فرنگی) و سیستین موجود در (تخم مرغ) باعث تشکیل سنگ از طفولیت می شود و براساس آنکه کدام فرآورده زائد داخل ادرار به صورت کریستال (بلور) درآید انواع متفاوتی از سنگ کلیه وجود دارد.
دکتر حسامی با بیان اینکه اکثر سنگ های کلیه از نمک های اگزالات کلسیم ساخته شده اند، گفت: درصورت پرکاری غده پاراتیروئید (که هورمون تولید شده توسط آن باعث جذب کلسیم از روده ها می گردد و برای عملکرد طبیعی استخوان ها لازم است )، میزان کلسیم خون افزایش یافته و دفع آن از طریق کلیه ها باعث ایجاد سنگ های متعدد محتوی کلسیم در هر دو کلیه می شود .
وی با اشاره به اینکه درصد کمی از سنگها حاوی اسید اوریک (که در نتیجه ی سوخت و ساز مواد پروتئینی مانند گوشت قرمز، دل، جگر، قلوه و کله پاچه می شوند، هستند، اظهارداشت: عفونت های طولانی مدت ادرار و فرایندهای قلیایی شدن ادرار باعث تشکیل سنگهای بزرگ کلیه (سنگ شاخ گوزنی )می شود که متاسفانه به علت بزرگی سنگ وخارج نشدن آن از کلیه و رد شدن ادرار از کنار آن بدون علائم بوده و زمانی تشخیص داده می شود که باعث صدمه جبران ناپذیر و در مواردی از بین رفتن بافت کلیه می شود. توصیه‌ های ۱۴ گانه جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه :
۱- متبلایان باید دریافت مایعات را به بیش از ۳ تا ۴ لیتر در شبانه روز افزایش دهند. این کار موجب افزایش حجم ادرار و کاهش غلظت مواد تشکیل دهنده سنگ می ‌شود. افرادی که کلیه ‌های سنگ ‌ساز دارند باید حداقل ۲ لیتر در طی روز مایعات مصرف کنند.
۲- هرگز خود را به مرحله احساس تشنگی نرسانید زیرا بروز این حس نشان از حداقل ۲ درصد کاهش آب بدن است.
۳- در مورد سنگ‌ های کلسیمی، از غذاهای غنی از کلسیم و ویتامینD پرهیز شده و در محدوده توصیه شده(۲ لیوان شیر یا ماست، یا ۳۰ گرم پنیر) دریافت شود.
۴- در مورد سنگ ‌های فسفات کلسیم و سنگ ‌های فسفات آمونیوم و منیزیم، باید PH ادرار را اسیدی کرد.
۵- در مورد سنگ ‌های اگزالات کلسیمی باید از مصرف غذاهای غنی از اگزالات خودداری شود (آلبالو، آلو، کشمش، تمشک، ریواس، جوانه گندم، گوجه فرنگی، چغندر، کرفس، بادمجان، تره فرنگی، جعفری، اسفناج، شکلات، بادام زمینی، فلفل سبز،‌هویج، قهوه فوری و چای) .
۶- در مورد سنگ ‌های سیستئینی هم PH ادرار باید قلیایی شود.
۷- در مورد سنگ‌ های اسید اوریکی، پورین رژیم غذایی را باید کاهش داد و PH ادرار را هم قلیایی کرد.
۸- کاهش مصرف پروتئین حیوانی نیز لازم است. این پروتئین‌ها مقدار کلسیم، اگزالات و اسید اوریک را افزایش می ‌دهند.
۹- در افرادی که مستعد تشکیل سنگ هستند، دفع ادراری کلسیم کاهش می ‌یابد. رژیم غذایی حاوی چربی و نمک زیاد و میزان کم فیبر خطر تشکیل سنگ ‌های کلیوی را بالا می ‌برد. پس این افراد باید فیبر غذای شان را افزایش دهند.
۱۰- کاهش دریافت کافئین نیز توصیه دیگری به این بیماران است. دریافت زیاد مواد غذایی کافئین دار، دفع ادراری کلسیم را افزایش داده و شانس تشکیل سنگ را بیشتر می‌ کند.
۱۱- از آنجایی که ویتامین C نیز می ‌تواند به اگزالات تبدیل شود به نظر می‌ رسد که دریافت بالای ویتامین C احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می ‌دهد. با وجود این، معمولاً میزان اگزالات ادرار افزایش نمی یابد مگر این که دوز ویتامین C دریافتی از ۶ گرم در روز تجاوز کند که این امر هم در افراد معدودی دیده شده است.
در افراد مستعد تشکیل سنگ که مقادیر بالای ویتامین C دریافت می ‌کنند، مکمل های با ویتامین B6 و منیزیم می‌ تواند خطر افزایش اگزالات در ادرار را کاهش دهد.
۱۲- جالب است بدانید که ویتامین B6 برای شکستن اگزالات مورد نیاز است و در افرادی که میزان اگزالات ادرار آن ها بالاست، احتمال تشکیل سنگ را کم می‌ کند. از منابع غذایی این ماده مغذی می‌ توان به موز، سیب زمینی، عدس و اسفناج اشاره کرد.
۱۳- غذاهایی که PH ادرار را اسیدی می‌ کنند عبارتند از انواع گوشت قرمز و سفید، پنیر، تخم مرغ، نان و غلات، ذرت و عدس، آلو، گوجه، آب آلو و گوجه. اما غذاهایی که PH ادرار را قلیایی می ‌کنند شامل شیر و فرآورده‌های آن به جز پنیر، تمام سبزی ‌ها به غیر از ذرت و عدس و تمام میوه‌ها به استثنای آلو و گوجه سبز هستند.
کره، عسل، روغن، شکر، چای، قهوه و خامه نیز جزو غذاهای خنثی به حساب می ‌آیند.
۱۴- ماءالشعیر نیز می ‌تواند برای کسانی که سنگ ‌هایی از جنس اگزالات کلسیم دارند، مفید واقع شود. البته باید چند روزی پشت سر هم مصرف شود. اگر اثر نکرد، دیگر ادامه مصرفش فایده‌ای ندارد چون تأثیر ماءالشعیر کوتاه مدت است.