شیخ علی خان زنگنه شبها با لباس مبدل به محلات و اماکن عمومی شهر می رفت تا از اوضاع مملکت با خبر شود . به مستمندان و ایتام مخصوصا طلاب علوم بذل و بخشش زیاد می کرد. ابنیه خیریه و کاروانسراهای متعددی به فرمان این وزیر با تدبیر در گوشه و کنار ایران ساخته شده است.
شیخ علی خان با وجود قهر شاه سلیمان (پسر شاه عباس دوم) شخصیت خود را حفظ می کرد و تسلیم هوسبازی هایش نمی شد چنان که هر قدر شاه سلیمان به او اصرار می کرد که شراب بنوشد امتناع می کرد حتی یکبار در مقابل تهدید شاه پیغام داد :« شاه بر جان من حق دارد اما بر دینم من حقی ندارد.»
یکی از عادات شاه سلیمان این بود که در مجالس عیش و طرب شبانه هنگامی که سرش را از باده ناب گرم میشد دیگ کرم و بخشش وی به جوش می آمد و به نام رقاصه ها مغنیان مجلس، مبالغ هنگفتی حواله صادر می کرد که صبح بروند از شیخ علی خان بگیرند .
چون شب به سر می رسید و بامدادان حواله ها صادره را نزد شیخ علی خان می بردند همه را یکسره و بدون پروا نکول می کرد و به بهانه آنکه چنین اعتباری در خزانه موجود نیست متقاضیان را دست از پا درازتر بر می گردانید.
در واقع شاه می بخشید شیخ علی خان نمی بخشید و از پرداخت مبلغ خود داری می کرد. در سفر نامه انگلبرت هم آمده:« او با قدرت کامله ای که داشت حتی می توانست وقتی که شاه می بخشد او نبخشد.»
****************
شیخعلیخان زنگنه (زاده ۹۹۰ – درگذشته ۱۰۶۸) در فاصله سالهای ۱۰۴۸ تا ۱۰۶۸ هجری شمسی، برای نزدیک به ۲۰ سال، بعنوان وزیر اعظم شاه سلیمان صفوی فعالیت نمود.
شیخعلی خان فرزند عالی بالی بیک زنگنه، از بزرگان ایل زنگنه بود. شیخعلی خان در سال ۱۰۴۹ق به امارت ایل زنگنه رسید و در زمان شاه عباس دوم به سال ۱۰۶۴ق/۱۶۵۳م به عنوان حاکم کرمانشاه منصوب شد.[۱]
شیخعلی خان در طول بیست سال وزارت خود کارهای بزرگی انجام داد و کشور را از لحاظ اداری، اقتصادی، نظامی و سیاست خارجی، حیاتی نو بخشید و سرانجام پس از حدود بیست سال وزارت در سال ۱۱۰۰ق درگذشت.
شیخعلیخان در فرهنگ عامهٔ مردم کرد
ضرب‌المثلی مشهور در زبان کردی وجود دارد که «شا به‌خشێ، شێخعه‌لیخان نیه‌به‌خشێ»، یعنی «شاه می‌بخشد، شیخعلیخان نمی‌بخشد»، به سختگیری شیخعلیخان زنگنه اشاره دارد. شاه سلیمان صفوی اقدام به پرداخت برخی انعام‌ها و بخشش‌ها می‌کرد و بار سنگینی بر بودجه مملکت وارد می‌کرد، اما شیخعلی خان زنگنه از پرداخت چنین ارقامی سرباز می‌زد. به همین دلیل این ضرب‌المثل در میان مردم بر سر زبان افتاد.[۲]
همچنین قلهٔ کوه پراو در کرمانشاه به نام شیخعلیخان زنگنه، قلهٔ شیخعلیخان نام گرفته‌است.
عمارت‌ها و بناهای منسوب به شیخعلیخان زنگنه
در دوران شیخعلیخان زگنه ساختمان‌های زیادی از قبیل رباط‌ها، مسجدها و مدرسه‌های مختلفی در اصفهان و شهرهای دیگر ساخته شده‌است. برخی از مهم‌ترین ساختمان‌های منسوب به شیخعلیخان عبارت‌اند از:[۳]
- مسجد خان( مسجد شیخ علیخان زنگنه )، که در سال ۱۰۹۰ قمری ساخته شد و در محلۀ تلواژگان اصفهان خیابان هشت بهشت غربی خیابان گلزار کوچه شیخ علیخان قرار دارد و با شمارهٔ ثبت ۲۱۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
- حمام خان، در مجاورت مسجد شیخ علیخان زنگنه
- کاروانسرای چاله‌سیاه در اصفهان
- مدرسه شیخعلیخان زنگنه در تویسرکان
- راسته بازار چارسوق در تویسرکان
- حمان خان، در محلۀ جولاستان تویسرکان
- کاروانسرای تویسرکان
- پل قدیمی تویسرکان
- آب‌انبار اسدآباد
- تعمیر مسجد جامع اسدآباد
- قلعۀ شیخعلیخان در همدان
- کاروانسرای اسدآباد
- پل شیخعلیخان در زرقان فارس
- کاروانسرای بیستون
- کتیبۀ وقفنامۀ شیخعلیخان در بیستون
- کاروانسرای ماهیدشت
- کاروانسرای سرپل ذهاب
- کاروانسرای هارون‌آباد (اسلام‌آباد غرب)
- کاروانسرای کرند
- کاروانسرای قصر شیرین
- کاروانسرای کنگاور
- کاروانسرای صحنه
- کاروانسرای سنقر
- مقبرۀ فاضل تونی ملا عبدالله محمد تونی بشرویه‌ای در جادۀ کرمانشاه به بغداد در نزدیکی پل کهنۀ قره‌سو.